Химия тұрғысынан сүт қышқылы екі заттың - гликоген мен глюкозаның ыдырау өнімі немесе гликолиз болып табылады. Дәл осы жаттығулар кезінде спортшыларға қажет болатын энергия гликолиз кезінде бөлінеді.
Денедегі сүт қышқылының артық болуы туралы пікір қайдан пайда болды?
Сүт қышқылы спортшыларға көптеген қиындықтар тудырады және шынайы жау, табысты спорттық мансапқа елеулі кедергі деген кең таралған пікір бар. Егер спортшының ағзасындағы сүт қышқылының мөлшері әдеттегіден жоғары болса, онда бұлшық еттерде қатты ауырсыну мен құрысулар пайда болады, сонымен қатар оттегі ашығуы мүмкін.
Мұндай стереотиптің дұрыстығын немесе жалғандығын толығырақ түсіну үшін алдымен биохимияға жүгіну керек. Формальды түрде сүт қышқылы - бұл екіге бөлінген глюкоза молекуласы, ол бөліну процесінде - гликолиз - арнайы заттар - пируваттарды шығарады. Адамның бұлшық еттері бұл заттарды энергия отыны ретінде пайдаланады, ал онсыз бұлшық еттер жай ғана жиырыла да, босай да алмайды, демек бұл толық әрекетсіздікті білдіреді.
Гликолиз қарқындылығының жоғарылауына байланысты жаттығулар кезінде көптеген пируват бөлініп шығады және бұл заттың артық мөлшері ақырында қайтадан сүт қышқылына айналады. Сондықтан қарқынды жаттығулар көбінесе спортшылардың бұлшықеттерінде артық сүт қышқылына әкеледі. Алайда, сүт қышқылы жаттығудан бірнеше күн өткеннен кейін спортшылар мен бодибилдерлерді басып озатын тән ауруды тудырады деген пікір расталмаған және ғылыми дәлелденбеген. Дәрігерлер жаттығудан кейінгі бұлшықет ауырсынуының шын себебін анықтағаннан бері он бес жыл өтті - бұл бұлшықет талшықтарының әдеттен тыс жүктемесімен байланысты қарапайым микротраумалары.
Неліктен организмге сүт қышқылы қажет?
Сүт қышқылы - бүкіл организм үшін энергияның маңызды көзі. Егер спорттық жаттығулар өте жоғары қарқындылыққа ие болса, онда жылдам талшықтар деп аталатындарда өндірілетін сүт қышқылы баяу талшықтарға тасымалданады, содан кейін олар энергия отынына айналады.
Өндірілген сүт қышқылының жалпы көлемінің төрттен үш бөлігі спортшының бұлшықетінде өңделеді. Бұлшықет талшықтарынан алынған сүт қышқылының төрттен бір бөлігі қанайналым жүйесі арқылы бауыр мен бүйрекке жеткізіліп, ол сәтті өңделеді. Осылайша, ағзадағы сүт қышқылының «артық» деп аталатыны туралы кең таралған нанымның бүгінгі күні ғылыми растауы жоқ.
